Mektubatı Rabbani Tercümesi, İmamı Rabbani, 3 Cilt Takım

SİTE: www.kitaptakipcileri.com
Biz de bütün müslümanlar ve özellikle de tasavvuf yolunu önemseyenler için vazgeçilmez eserlerden biri olan Mektubat'ın sahip olduğu bu müstesna yere uygun bir çalışma ile eseri okuyucularla buluşturmak istedik. Bu maksatla uzunca bir süre üzerinde çalışarak elinizdeki haliyle okurlara ulaştırdık.
Bu kıymetli eserin, din ve tasavvufun doğru biçimde kavranarak yaşanmasına katkı sağlaması bizleri sevindireceği gibi bu katkının ahiretimiz için de önemli bir azık olacağına inanıyoruz. Eseri okuyarak istifade eden kardeşlerimizden bizleri de hayır dualarında unutmamalarını diliyoruz.
 
 
        İMAM-I RABBANİ HAYATI, ŞAHSİYETİ VE GÖRÜŞLERİ

 İmâm-ı Rabbânî'nin Yaşadığı Dönemde Hindistan'da Genel Durum:
 
İmam-ı Rabbânî'nin yaşadığı döneme (1564-1624) bakıldı­ğında Hint  Alt kıtası Müslümanlarının çok kritik ve sancılı bir sü­reci yaşadıkları görülür. Moğol hükümdarı Ekber Şah İslâmî haya­tı doğrudan etkileyen bir takım uygulamalar başlatmıştı. Ona göre Hz. Peygamber'in getirmiş olduğu İslâm dîni miadını doldurmuş­tu ve bu din başka bir din ile değiştirilmeliydi. Sonuçta da kendi ürettiği eklektik bir dini (dîn-i ilâhîyi) uygulamaya koydu. Diğer taraftan dönemin sûfîleri, sufilik adı altında farklı inançları yay-gınlaştırıyor ve politeist (çok tanrılı) Hindu kültüründen zaten et­kilenmiş olan halk arasında şirke kapı aralayan sözde dînî oldu­ğunu sandıkları bir dizi uygulamalarda bulunuyorlardı1.

Şeyh Mübarek Nagorî, Ebu'l-Fazl el-Allâmî, Feyzî-i Hindi, Fethullah Şirâzî ve Şerif Amûlî gibi kendilerinden dîni korumaları beklenen âlimlerin büyük bir çoğunluğu da resmî ideolojinin ya­nında yer alarak birikimlerini, dindışı olan bu uygulamaları meş­rulaştırmak için kullanmaktaydılar.
 
İşte İmâmı Rabbânî Hazretleri böyle bir ortamda devasa bir gayretle yürüttü çalışmalarını. Toplum içinde önemli mevkiler edinmiş olan müridlerinin de yardımıyla toplumdaki dejenere ol­muş İslâm anlayışını aslına döndürerek tecdidi yenileme çalışmala­rına başladı. Aynı şekilde İslâmî kanunları ve müesseseleri de ihya ederek Hindistan Müslümanlarının toplum içinde aktif olmalarını amaçladı. Bunlardan daha önemlisi İmamı Rabbâninin fikir ve düşünce sahasındaki çabalarıydı. Dönemin yüksek mahkemesinde görevli olan bir grup din adamı, sultanın nezdinde itibar ve nüfuz kazanmak adına İslâm'ın temel prensiplerine karşı çıkıyordu. Peygamberin gerekliliğini inkar ediyorlardı. Şerî'atın gerekliliği konusunda halk arasında şüpheler uyandırmışlardı. Akim yegane kriter olduğunu, vahye ve peygambere gerek olmadığını ileri sü­rüyorlardı. İmam-ı Rabbânî vaaz, yazı ve mektuplarıyla tüm bun­lara karşı bir mücadele başlatmıştı. O, önde gelen şahsiyetlere yazdığı mektuplarında îman konusunda aklın sınırlarını belirle­miş, vahyin kaynaklığının altını çizmiş ve peygamberin gereklili­ğini ispat etmiştir. Hatta bu isimde bir de kitap yazmıştır (İsbâtu'n-Nübüvve).
 
1 İmâm-ı Rabbânî Hazretleri bazı mektuplarda bu konuya değinerek kendi dö­nemindeki sapkın sûfileri sert bir dille eleştirmektedir. Mesela bkz. Mektûbât, 266. Mektup.
 
O dönemin sûfîleri de tasavvufun aslından uzaklaşarak, de­jenere olmuş ve şerî'atı yadsıyan yanlış bir sûfîlik anlayışı geliş­tirmişlerdi. Şerî'atın, hakikatten uzaklaştıran anlamsız bir şekil ol­duğuna inanmaktaydılar. Onlar "keşfi, "vahy"in üstünde tutmak­tan çekinmiyorlardı. Vahdet-i vücûd felsefesini panteizmle karış­tırmışlardı ve tamamıyla panteist bir tevhid anlayışını savunuyor­lardı. İmam-ı Rabbânî bunlarla mücadele etmeyi kendine amaç e-dindi. O şöyle der: "Hakikati serî'atın dışında arayan sûfî serabın pe­şinden koşmaktadır". O vahdet-i vücûd anlayışını da yeniden ele al­mış, Kur'ân ve Sünnet'e göre sınırlarını belirleyerek ona vahdet-i şuhûd adını vermiştir. Dolayısıyla bu tür konularla uğraşmak İ-mam-ı Rabbânî'yi tasavvufun tabiatı, seyr u sülük mertebeleri, tevhid anlayışı, bilgiye kaynaklık etme noktasında sûfî ilhamları­nın ve keşfin yeri vb. netameli konular üzerinde kafa yormaya gö­türmüştür. İmamı Rabbani bu konuları incelerken tasavvuf tari­hinde eşi görülmemiş bir netlikle konulara yaklaşmış ve önde gelen sûfî âlimler de olsa hatalı bulduğu yerlerde onları eleştirmek­ten çekinmemiştir.
 
Hz. İmam bir mektubunda bu konuya şöyle değinir:
"İşin künhüne ve hakikatine varmadan önce sâlik, keşfi ve ilhamına ters olsa bile Hak ehli âlimleri taklid etmeyi kendisi için zorunlu görmesi gerekir. Alimlerin doğru, kendisinin ise hatalı olduğuna inanmalıdır. Çünkü âlimlerin dayanağı, ke­sin vahiyle desteklenmiş, hata ve yanılgıdan korunmuş olan peygamberleri taklittir. Sâlikin keşif ve ilhamı ise kesin hü­kümlere aykırı olması durumunda hatalı ve yanlıştır.
Alimlerin sözleri karşısında keşfi öncelemek gerçekte keşfi, Allah tarafından indirilmiş olan kesin hükümlerin önüne ge­çirmektir. Bu ise katıksız sapkınlık ve hüsrandır.

Kitap ve Sünnetin gerektirdiği şekilde inanmak kaçınılmaz olduğu gibi müctehid imamların çıkardığı şekilde Kitap ve Sünnet'in gereğince amel etmelidir."2
SİTE: www.kitaptakipcileri.com
İmâm-ı Rabbânî Hazretleri'nin yaşadığı ortama ve ele aldığı konulara biraz daha yakından bakıldığında o ortamın ve o dö­nemde tartışılan konuların yer yer içinde bulunduğumuz şartlarla benzeştiği görülür. Günümüzde de görüldüğü gibi o zaman da bir takım insanlar sırtlarını hakim güçlere dayayarak Sünnet'in hatta Kur'ân'ın bağlayıcılığını sorgulamışlar ve dini dekonsakre (dünyevileştirme) etme çabası içine girmişlerdi.

 
İmâm-ı Rabbânî Hazretlerinin Dünyaya Teşrifleri:
 
 
İmâm-ı Rabbânînin soyu Hz. Ömer'e (r.a) dayanır. Hz. Ömer'in (r.a) yirmi sekizinci kuşaktan torunu olması sebebiyle ken­disine "el-Fârûkî" denmiştir. Nesebi şöyledir:
 
 2 Mektubat, 286. Mektup.

 Şeyh Ahmed (el-İmâm Serhendî) b. Abdulahad b. Zeynelâbidîn b. Abdülhay b. Muhammed b. Habîbullah b. el-İmâm Rafîuddin b. Nasîruddin b. Süleyman b. Yusuf b. İshâk b. Abdullah b. Şu'ayb b. Ahmed b. Yusuf b. Şihâbuddin Ali Farah Şah b. Nured-din b. Nasreddin b. Mahmûd b. Süleyman b. Mes'ûd b. Abdullah el-Vâiz el-Asğar b. Abdullah el-Vaiz el-Ekber b. Ebi'1-Feth b. İshâk b. İbrâhîm b. Nasır b. Abdullah b. Ömer b. el-Hattâb (r.a)3.
İmam-ı Rabbânî 15 Şevval 971 Cuma gecesi (Miladî 1563) yı­lında, şu anda Delhi'nin kuzeybatısında, Pencap eyaleti sınırları i-çinde bir şehir olan Serhend'de doğdu. Küçüklüğünden itibaren parlak zekasıyla ve olgun davranışlarıyla özellikle İmâm-ı Rabbâ-nî'nin babası Şeyh Abdulahad es-Serhendî'yle çok yakın ilişkileri olan Şeyh Kemâl başta olmak üzere çevredeki hocaların, âlimlerin ve şeyhlerin dikkatini çekti. Bu âlimler ve şeyhler kendisine özel önem gösterdiler.
 

İmâm-ı Rabbânî'nin Tahsil Hayatı:
 
Tahsil hayatına Kurân-ı Kerim'i ezberleyerek başladı. İlk ho­cası, babasıydı. Babasından başlangıç düzeyinde ilim tahsili yaptı. Bu arada çevredeki bazı hocalardan da dersler aldı. Daha sonra, dönemin büyük ilim ve eğitim merkezlerinden biri olan Siyalkot şehrine gitti. Burada, Usûl-i Fıkıh, Kelam, Mantık ve Felsefe ilimle­rine vukûfiyetiyle tanınan Şeyh Kemâl Keşmîrî'den dersler aldı. Şeyh Muhaddis Şihâbuddîn Ahmed b. Hacer el-Heytemî el-Mek-kî' nin talebesi olan Şeyh Yakûb es-Sarfî el-Keşmîrî'den hadis dersi alarak temel hadis kitaplarını okudu. Kâdî Behlûl Bedahşânî'den tefsir ve hadis metinleri okudu4.
 
 3 Ebu'l-Hasan Ali el-Hasenî en-Nedvî, Ricâlu'l-Fikri ve'd-Da'veti fî'l-îslâm, 3/120-121
4 Ebû'l-Hasan Ali el-Hasenî en-Nedvî, age., 3/128.

Tahsil hayatını bu şekilde devam ettirerek aklî ve naklî ilim­leri, usûl ve fürû'u öğrenince talebe yetiştirmeye başladı. Bu arada Arapça ve Farsça risaleler yazdı. "er-Risâletu't-Tehlîliyye" ve "Risale fi'r-Reddi 'ala Mezhebi'l-İmâmiyye" bu dönemde yazdığı risaleler­dendir. Bir süre sonra, muhtemelen hocası Şeyh Yakûb'un aracılı­ğıyla İmparator Ekber'in başkenti ve o zamanki adı Ekberâbâd o-lan Agra'ya gitti. Burada Feyzî Hindî ve Ebu'1-Fazl ile dostluk kurdu. Ancak bu dostluk çok uyumlu değildi. Aralarında zaman zaman tatsız tartışmalar yaşandı. Felsefecilerden fazlasıyla etki­lenmiş olan Ebu'l-Fazl'm ağzından çıkan cüretkar ve ölçüsüz söz­ler karşısında rahatsız oldu ve kendisini terk etti. Bunun üzerine Ebu'1-Fazl, aracı göndererek kendisinden özür diledi. Bu arada "Sevâtı'u'l-İlhâm" adlı bir tefsir çalışması yapmakta olan Feyzî Hindî'ye yardım etti. Feyzî'nin zorlanıp içinden çıkamadığı yerleri çözüme kavuşturunca Feyzî, İmâm'ın ilmî üstünlüğünü kabul etti.
 
Agra'da uzun süre kaldı. Ancak babası, İmâm-ı Rabbânî'yi çok özlemişti. Yaşının ilerlemesine ve yolun uzunluğuna aldırma­dan Agra'ya kadar geldi. İmam, babasıyla birlikte Serhend'e dön­meye karar verdi. Yolları üzerinde, Delhi ile Serhend arasında yer alan Tehânîser şehrine uğradılar. Burada kendilerini şehrin ileri gelen saygın şahsiyetlerinden biri olan ve aynı zamanda ilim ve faziletiyle de tanınan Şeyh Sultan ağırladı. Şeyh Sultan İmâm-ı Rabbânî'ye kızını verdi ve böylece İmâm-ı Rabbânî evlendi5.
 
Dervişliğin İkmali ve Şeyh Abdulbâkî el-Bedahşî en-Nakşibendî ile Tanışma:
 
İmâm-ı Rabbânî Hazretleri, Serhend'e geldi ve babasının ve­fatına kadar burada kalıp babasına hizmet etti. Babasının deneti­minde seyr u sülûkünü devam ettirdi. Babasından Kelâbâzî'nin et-Ta'arruf, Suhreverdî'nin  'Avârifu'l-Ma'ârif ve Muhyiddîn İbnu'l-
 
5 Muhammed Halim Şarkpûrî, İmâm Rabbânî, s. 17.

 
Arabi'nin Fusûsu 'l-Hikem adlı eserlerini okudu.6 Bir taraftan da dî­nî ilimleri tedris ve öğretme faaliyetlerini sürdürdü.
Bu arada kalbinde bir hacc arzusu belirdi. Beytullahı hac­cetmek ve Resûlullah'ın (s.a.v) mescidini ziyaret etmek istiyordu. içindeki bu arzu kendisini o denli kaplamıştı ki gözlerine uyku girmiyordu. Ancak babasının yaşının ilerlemiş ve görünürde ece­linin yaklaşmış olması içindeki bu şevki ve arzuyu ertelemesine sebep oldu. Hicrî 1007 senesinde babası vefat edince artık hac yol­culuğuna çıkmaması için hiçbir neden kalmamıştı. Yolculuk hazır­lıklarını tamamladı ve 1008 yılında hac yapmak üzere yola çıktı. Serhend'den Delhi'ye geçti. Delhi'ye geldiğinde daha önce ilmini ve faziletini duyan herkes kendisiyle tanışmak ve selamlaşmak için İmâm-ı Rabbaninin huzuruna koşmuştu.

Aralarında İmam'ın önceden tanıdığı Şeyh Hasan el-Keşmîrî de vardı. İmam, Şeyh Hasan el-Keşmîrî ile sohbet ederken Büyük Şeyh Abdulbâkî Hazretleri'nden sözaçıldı. Şeyh Hasan, Abdulbâkî Hazretlerinin faziletlerini, ilmini ve tasavvuftaki dirayetini anlattı. Imâm-ı Rabbânî Hazretleri'nin babası hayattayken bazen Nakşi­bendî tarikatını anlatır ve ona olan meylini belli ederdi. Nakşiben­dîlikle ilgili babasından bir çok şey dinleyen İmâm-ı Rabbânî, Şeyh Abdulbâkî Hazretleri ile görüşmek istedi. Bu sohbetin (beraberli­ğin) hac yolculuğunun bir azığı ve kaçırılmaması gereken bir ni­met olabileceğim düşünmüştü.
 
İmâm-ı Rabbânî, Şeyh Abdulbâkî Hazretlerine giderken Şeyh Hasan el-Keşmîrî kendisine refakat etti. İmâm-ı Rabbânî Hazretleri, Muhammed Bakî Billâh Hazretleriyle tanışmasına ve­sile olan Şeyh Hasan el-Keşmîrî'ye Mektûbatında teşekkür ederek kendisini minnetle anar:7
  SİTE: www.kitaptakipcileri.com
 
6 Hamid Algar, "İmâm-ı Rabbânî", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), 22/195.
7 Bk. Mektubat, 279. Mektup.
 
Bu muhteşem karşılaşmaya ve o esnada olanlara ve yaşanan hallere geçmeden önce Şeyh Abdulbâkî Hazretlerini tanımaya ça­lışalım:
 
 
Şeyh Bakî Billâh Hazretleri:
 
İsmi, Mueyyidu'd-Dîn er-Radî (Radıyyu'd-Dîn) Muhammed Bakî Kâbulî Nakşibendî Uveysî olup daha ziyade Bakî Billah ola­rak bilinir. Babası Kâdî Abdusselâm Halacî Semerkandî Kabil'e ge­lip orada evlenmiş ve Bakî Billah bu şehirde dünyaya gelmiştir. Anne tarafından nesebinin Ubeydullâh Ahrâr'm (k.s) ecdadından Şeyh Ömer Bâğıstânî'ye ulaştığı söylenir. Bakî Billah 971 veya 972 senesinde doğdu. Küçük yaşlarında babası Mevlânâ Sâdık Hal-vâî'den ders okumaya başladı, sonra Semerkand'a giden hocasıyla birlikte bu şehre gidip tahsiline orada devam etti. Ancak tasavvufa olan ilgisi, medrese tahsilini yarıda bırakmasına sebep oldu. Hak­kında bilgi veren kaynaklara göre, önce Nakşibendiyye-Kâsâniy-ye'den Lutfullah Çûstî'nin halifesi Hâce Ubeyd Kâbulî'ye intisab etti. Sonra Semerkand'da Yeseviyye'den Kasım Şeyh Kemînegî'nin halifesi İftihar Şeyh'e, ardından da Yeseviyye ve Aşkıyye'den Emîr Abdullah Belhî'ye intisap etti. Ancak aradığı mürşidi henüz bula­mamıştı.
 
Hindistan'a doğru yola çıkan Bakî Billâh'a bazı arkadaşları devlet memurluğunda maddi imkanların iyi olduğunu söyleyip askerlik mesleğim seçmesini tavsiye ettiler ama o bunu kabul et­medi. Bir süre ikâmet ettiği Lahor'da bir çok sûfînin sohbetinden istifade etti. O dönemde bir kıza aşık olduysa da başarısızlıkla so­nuçlanan bu maceradan sonra kendisini tamamen tasavvufa ve ta-savvufî eserleri okumaya verdi. Aynı dönemde rüyasında Bahâ-uddîn Nakşibend Hazretleri'ne intisap ettiğini gördü. Bu rüya o-nun Nakşibendîliğe olan ilgisini daha da arttırdı. Sonra Keşmir'e gelip Nakşibendîlikten de icazeti olan Kubravî şeyhi Şeyh Baba Vâlî Bedahşânî Keşmîrî'ye (v. 1001/1592) intisap etti. Bir süre sonra Baba Vâlî vefat edince Mâverâunnehr'e doğru yola çıktı. Bu dönemde otuz yaşlarında idi. Mâverâunnehr'e bu ikinci yolculuğun­da Belh ve Bedahşân'a da uğradı. Kâsâniyye'den Mevlânâ Eke Şi-birgânî (v. 1004/15595-6) ile sohbet etti.
 
Semerkand'a geldiğinde rüyasında Ubeydullah Ahrâr'ı (k.s) gördü. Ahrâr, bu rüyada ona Hâcegî Imkenegî'ye intisap etmesini tavsiye etti, o da gidip İmkeneğî'ye mürîd oldu. İmkenegî onunla üç gün halvet halinde sohbet etti. Bu süre sonunda onu tasavvufi yönden yeterli görüp irşâd icazeti verdi ve Hindistan'a gidip Nak­şibendîliği orada yaymasını tavsiye etti. Bakî Billâh kendisini bu göreve hazır ve yeterli görmediği için kabul etmek istemedi. Bu­nun üzerine şeyhinin tavsiyesi ile istihare yaptı. Rüyasında dala konmuş bir papağan gördü ve "bu papağan o daldan inip elime konarsa bu Hindistan seferi çok hayırlara vesile olacaktır" diye düşündü. Böyle düşünürken papağanın uçup eline konduğunu gördü. Ağzının suyunu papağanın gagasına akıttı, papağan ko­nuşmaya başladı ve Bakî Billâh'ın ağzına şeker döktü. Sabah uyandığında rüyasını Imkenegî'ye anlatınca o: "Papağan Hindistan kuşlarndandır, hemen Hindistan'a gidiniz, orada sizin bereketli varlığınızdan hakikatleri konuşan bir azîz meydana gelecek, bize de onun sayesinde bir bereket ulaşacaktır" dedi.
 
Şeyhinin tavsiyesi ile Hindistan'a doğru yola çıkan Bakî Bil­lâh Hazretleri bir sene Lahor'da kaldı, sonra Delhi'nin Fîrûzâbâd mahallesine gidip tekke kurdu ve halkı irşada burada devam etti. Delhi'deki tekkesinde iki üç sene kadar halkı irşad ile meşgul olan Bakî Billâh ömrünün son yıllarında mürîdlerinin eğitimini halifelerine, özellikle de İmâm-ı Rabbânî Hazretlerine havale etti. Bakî Billâh'ın tekkesinin masraflarını Ekber Şah dönemi bü­rokratlarından Şeyh Ferîd Buhârî'nin karşıladığı kaydedilmekte­dir. 1010 (1601) senesinde iki hanımından birer erkek çocuğu dün­yaya geldi. Büyüğüne Ubeydullah (Hâce Kelân), küçüğüne Muhammed Abdullah (Hâce Hord) ismini verdi. İki sene sonra kırk yaşına geldiğinde hastalanan Bakî Billâh 25 Cemâziye'l-âhir 1012  (30  Kasım   1603)  tarihinde  genç  yaşta  vefat  etti  ve  Delhi'de Kademgâh denen mevkide defnedildi.8
SİTE: www.kitaptakipcileri.com 
 
   İmâm-ı Rabbânî'nin Şeyh Bakî Billâh'a İntisabı:
 
İmâm-ı Rabbânî Hazretleri nihayet Şeyh Bakî Billâh Hazret-leri'nin huzurundaydı. Hazret-i Şeyh sanki' kendisini bekliyor gi­biydi. İmâm-ı Rabbânî'yi güler yüzle karşılayıp iltifatlarda bulun­du. Allah Teâlâ Hz. İmam'ın sülûkunu bu büyük şeyhin sohbetin­de tamamlamayı taktir etmişti. Nitekim yukarda zikredilen rüya­nın yorumunda da Bakî Billah'ın (k.s) şeyhi İmkenegî (k.s) "Papa­ğan Hindistan kuşlarındandır, hemen Hindistan'a gidiniz, orada sizin bereketli varlığınızdan hakîkatleri konuşan bir azîz meydana gelecek, bize de onun sayesinde bir bereket ulaşacaktır" diyerek rüyanın İmâm-ı Rabbânî'yi müjdelediğine işaret etmişti. Hz. Şeyh Bakî Billâh İmâm-ı Rabbânî'ye hitap ederek "Bir ay, en azından bir hafta misafirimiz ol" dedi. İmâm-ı Rabbânî, Hz. Şeyh'in bu teklifini kabul etti ve nihayet bir buçuk ay tekkede kaldı. Bu süre içinde Nakşibendî tarikatına olan rağbeti daha da arttı. Bu tarikatın fay­dalarından ve feyizlerinden yararlanmak istedi. Bu isteğini Hz. Şeyh'e aktardığında Hz. Şeyh hemen kabul etti ve onu halvetine alarak kalp zikrini öğretti. Hz. İmam'ın kalbi adeta zikirle birlikte akmıştı. Acayip bir tat ve gün geçtikçe artan ve kendisini manevi iklimlere uçuran bir neşe hissediyordu. Hz. Şeyh, Hz. İmamdaki bu halleri ve onun seyr u sülük yolundaki bu hızlı yükselişini gö­rünce rüyasında gördüğü papağanın Hz. İmam'a işaret ettiğinden emin olmuştu. Bu papağan kadife sesiyle, ulvi nağmesiyle, güzel fıtratıyla Hint bahçesine, hatta İslam bahçesine baharı getirecekti. İki buçuk aylık süre içinde Hz. İmam'ın yaşadıkları, manevi dere­celere yükselmesi, yaşadığı kerametler, kalbî ve bâtmî keyfiyetler kelimelerle ifade edilemeyecek türden durumlardır.
 
8 Necdet Tosun, Bahâeddîn Nakşbend, s. 200-202, İstanbul 2002.
 

Hz. İmam, yaşadıklarını Hz. Şeyh'in oğullarına yazdığı bir mektupta tafsilatıyla anlatır.9